Het ontwerp van je woning

Een geslaagd voorontwerp vergt veel input van jouw kant. Je moet de architect een heleboel zaken vertellen.

• Welke stijl heeft jouw voorkeur? Als hulpmiddel kan je eventueel een (digitaal) plakboek samenstellen met architectuurprojecten, kleuren, meubels, kunstvoorwerpen en andere stijlelementen die jou bevallen.
• Je moet het programma van de woning samenstellen: aantal ruimtes en hun functie, de benodigde oppervlakte, de ruimtes die wel of niet in het beschermde volume moeten zitten (bv. de garage).
• Je moet aangeven welke prestaties je belangrijk vindt: energie-efficiëntie, luchtdichtheid, akoestiek, toegankelijkheid, aanpasbaarheid, materiaalgebruik, ...
• Verder moet je het budget en de timing ter sprake brengen, zodat de architect weet binnen welke krijtlijnen hij of zij moet werken.

Een goed voorontwerp kan een wereld van verschil uitmaken en vergt dan ook een echte studie van de architect. Die moet al jouw eisen en verwachtingen zien te combineren met de wettelijke verplichtingen, de precieze omstandigheden en de technische aspecten. De architect moet:

• voorzien in voldoende ruimte voor de technische uitrusting en alle leidingen;
• voorkomen dat te lange leidingen aanleiding geven tot warmteverliezen;
• waar nodig zonwerende maatregelen treffen;
• komen tot een logische indeling en een vlotte circulatie;
• eventueel akoestische of drempelloze oplossingen zoeken;
• al de nodige maatregelen treffen om bepaalde ruimtes later een andere functionele invulling te kunnen geven.

En zo kunnen we nog even doorgaan.

Verschillende bureaus met elkaar vergelijken

Het is volstrekt normaal om met meerdere architecten een verkennend gesprek te hebben voordat je met iemand in zee gaat. Sommige particuliere bouwheren willen echter nog verder gaan en laten pakweg drie of vier architectenbureaus een voorontwerp maken. Dat vergt meer tijd van jou als je een goede briefing wilt geven. Bovendien vergt, zoals we hierboven schetstsen, zo’n voorontwerp heel wat studiewerk. Je kan dan ook niet verwachten dat de architecten gratis aan de slag gaan. Een dergelijke ‘architectuurwedstrijd’ vergt dan ook duidelijke afspraken over de werkwijze, over wat je precies verwacht van de architectenbureaus en over de vergoeding die je de niet geselecteerde bureaus zal betalen. Hou er ook rekening mee dat architecten een auteursrechtelijke bescherming hebben op hun tekeningen als het om een origineel ontwerp gaat. Als je originele voorstellen van het ene bureau ‘steelt’ en door een ander bureau laat uitvoeren, kan je dat achteraf problemen opleveren en geld kosten.

Hoeveel voorontwerpen?

Een voorontwerp moet je een duidelijk beeld geven van jouw toekomstige woning, met de verschillende afmetingen en volumes. Het omvat normaal dan ook een eerste tekening op schaal, een beschrijvende nota van de materialen en een summiere benaderende kostenraming, berekend per vierkante of kubieke meter.

Een soort stilzwijgende afspraak – maar zeker geen wet van Meden en Perzen! – wil dat een architect maximaal drie voorontwerpen maakt. Als jijzelf na elk voorontwerp plots compleet van mening verandert, zal een architect sneller een extra vergoeding vragen. Omgekeerd hoef jij er niet voor op te draaien als een architect, ondanks een duidelijke briefing, telkens weer compleet de bal misslaat, en bijvoorbeeld met een veel te duur voorstel op de proppen blijft komen of telkens weer een woning in pastorijstijl voorstelt, hoewel je duidelijk hebt gemaakt dat je daar een hekel aan hebt.

Afhankelijk van het ontwerp en van jouw gebrek aan ruimtelijk voorstellingsvermogen kan een 3D-tekening zinvol zijn als aanvulling van de 2D-tekeningen. Vraag op voorhand of de architect daarvoor een extra vergoeding aanrekent.

Maak duidelijke afspraken

Zoals uit het voorgaande blijkt, vergt een voorontwerp heel wat werk en moeite. Als het in deze fase toch nog fout loopt, creëert dat dan ook dikwijls discussies en onmin. Op voorhand duidelijke afspraken maken is dan ook eens te meer de boodschap. Volgens zijn deontologie moet de architect een schriftelijk contract met jou ondertekenen voor hij of zij aan de slag gaat. Dat klinkt goed, maar in de praktijk staan bouwheren in nogal wat gevallen huiverachtig tegenover een zo verregaand engagement in deze vroege fase. Een mogelijke oplossing is dat je een overeenkomst voor een beperkte, duidelijk omschreven opdracht sluit met de architect. Eventueel kan je de daarin opnemen dat de afgesproken vergoeding wordt verrekend zodra het tot een verdere opdracht komt.

Wat als een architect werk verricht zonder een duidelijke overeenkomst, jou nadien een factuur bezorgt en jij het daarmee niet eens bent, bv. omdat dit volgens jou niet was afgesproken? In dat geval moet de architect, afhankelijk van de hoogte van het bedrag, kunnen bewijzen dat jij hem of haar daadwerkelijk een opdracht hebt gegeven. Als je nog geen contract hebt opgesteld, maak je dan ook het best een aantal duidelijke afspraken om misverstanden te voorkomen. Misschien wil jij niet dat de architect na een eerste verkennend gesprek al meteen iets doet, terwijl die van mening is dat hij of zij al een eerste aanzet mag leveren. Maakt de architect een voorlopige schets zonder dat je daarvoor moet betalen? Of is die schets alleen gratis als je hem of haar de verdere opdracht toevertrouwt? Ga er in ieder geval nooit van uit dat je gratis een voorontwerp zal krijgen. Misschien heb jij dat zo wel begrepen, maar bedoelde de architect dat die prestatie mee in diens totaalvergoeding zit. Als je dan de samenwerking vooralsnog afblaast nadat al het werk is geleverd, zal dat bijna onvermijdelijk tot strubbelingen leiden.