Het contract en het ereloon van de architect

Soms moet je afspraken nakomen waarvan je niet wist dat je ze gesloten had. Zo is het mogelijk dat je de architect, ook zonder een geschreven contract, toch een vergoeding schuldig bent.

De architect mag immers voor elke prestatie een ereloon aanrekenen, bv. als je gevraagd hebt om samen met jou een bouwgrond of koopwoning te bekijken. Het feit dat een architect volgens diens deontologie voor elke opdracht een schriftelijke overeenkomst moet opstellen, kan daaraan niets veranderen. Als de architect je meer dan 375 euro aanrekent, moet hij of zij wel een schriftelijk bewijs kunnen voorleggen. Dat kan bijvoorbeeld een mail zijn waarin jij verwijst naar de opdracht.

Waarop moet je letten als je een overeenkomst sluit met de architect? Het contract moet duidelijk en ondubbelzinnig ieders rechten en plichten zo volledig mogelijk omschrijven. Het moet evenwichtig zijn voor beide partijen. De architect moet elke clausule in het contract met jou bespreken en je moet ermee akkoord gaan. Sommige bedingen zijn niet toegelaten. Zo mag een architect zich niet onttrekken aan diens tienjarige aansprakelijkheid. Hij of zij mag je in het contract ook geen onevenredig hoge schadevergoeding opleggen voor het geval jij jouw verplichtingen niet nakomt. De architect is tevens gehouden, voorafgaand aan het afsluiten van de overeenkomst, te voldoen aan de informatie- en adviesplicht m.b.t. zijn of haar onderneming, de toepasselijke beroepsregels, ...

Inhoud van het contract

Wat neem je op in het contract? Essentieel zijn jouw gegevens, die van de architect en die van de bouwgrond of woning. Ben je eigenaar van de bouwgrond of te verbouwen woning of heb je een bouwrecht? Onder welk nummer is de architect ingeschreven op de tabel van de Orde van Architecten? Is zijn of haar verzekering beroepsaansprakelijkheid in orde? Beschik je naast de kadastergegevens ook over stedenbouwkundige informatie, inlichtingen over erfdienstbaarheden en dergelijke?

Belangrijk zijn verder het bouwprogramma en de opdracht van de architect, en welke vergoeding daar tegenover staat. Moet de architect een te verbouwen woning opmeten? Moet hij de werken coördineren? Heb je speciale eisen die een intensievere controle op de werken vergen? Hou er rekening mee dat de veiligheidscoördinatie, de EPB-verslaggeving en de ventilatieverslaggeving aparte opdrachten zijn. Goed om te weten: je hebt wettelijk gezien een architect nodig voor de aanvraag van de omgevingsvergunning, alsook om de uitvoering van de werken te controleren.

In de overeenkomst kan ook het bouwbudget opgenomen worden. Belangrijk is dat het vooropgestelde budget haalbaar, realistisch en in overeenstemming met het bouwprogramma is.

Je kan ook overwegen om richtdata voor de te leveren prestaties in het contract op te nemen, maar dat is niet altijd vanzelfsprekend. Je bepaalt immers zelf mee de termijnen wanneer je gevraagd wordt ontwerpen goed te keuren of wanneer je wijzigingen aan het goedgekeurde ontwerp vraagt. Als je in het contract niets hebt opgenomen over de uitvoeringstermijn, betekent dat overigens niet dat jouw architect eindeloos mag talmen. Hij of zij moet het werk verrichten binnen een redelijke termijn. Wat dat inhoudt, hangt af van de concrete omstandigheden.

Tot slot kun je ook clausules in het contract opnemen over onder meer de af te sluiten verzekeringen, speciale technische studies of de ontbinding van de overeenkomst.

Ereloon: berekening en betaling

Bestaan er richtlijnen voor het ereloon van de architect? Neen, je kunt vrij met de architect diens vergoeding vastleggen. Er zijn verschillende mogelijkheden.

• Je kunt een percentage van de bouwkost betalen. Spreek duidelijk af op welk bedrag dat percentage dan wordt berekend. Om te vermijden dat duurdere keuzes (bv. badkamer, keuken) die geen extra werk van de architect vergen, toch worden doorgerekend in diens ereloon, kan je overeenkomen om die buiten de berekening te houden. Meerwerken daarentegen vergen ook van de architect extra inspanningen en moeten dus wel mee in rekening worden gebracht.
• Een andere mogelijkheid is dat je een vast bedrag in het contract opneemt, met afspraken over eventuele extra taken. Je kan een algemeen forfait bepalen of een vast bedrag per vierkante of kubieke meter.
• De architect kan ook in regie werken. Hij of zij noteert dan de werkuren, waarvoor je een uurprijs betaalt. Voor sommige opdrachten, bv. onvoorspelbare renovaties, is dit zeker niet slecht. De formule vergt wel een goede opvolging en een constante aandacht voor een goede verstandhouding.

Uiteraard kan je bovenstaande mogelijkheden ook combineren en bv. uitsluitend een moeilijk op voorhand in te schatten deel van de werken in regie laten uitvoeren.

Goed om te weten: als je in het contract niets hebt vastgelegd over het ereloon, is dat contract toch perfect geldig en moet je dus de architect betalen voor diens werk. De kans dat er dan discussies ontstaan, wordt wel een stuk groter.

Ook voor het moment van betaling van het ereloon bestaan er geen vaste regels. Er kan vrij onderhandeld worden over de betalingsmodaliteiten. Het is gebruikelijk dat het ereloon in schijven gevorderd wordt, gelijklopend met de door de architect geleverde prestaties: een eerste betalingsschijf als voorschot, een tweede betalingsschijf bij het indienen van het dossier tot het bekomen van de omgevingsvergunning, een derde schijf wanneer het aanbestedingsdossier klaar is en de daaropvolgende schijven naarmate de werkzaamheden volgen om dan het saldo te vorderen bij de voorlopige oplevering.

Wat als je het niet eens bent met het aangerekende ereloon? Een regeling in der minne verdient dan de voorkeur. Eventueel kun je in samenspraak het dispuut voorleggen aan de provinciale raad van de Orde van Architecten. Als die de zaak aanvaardt, bekijkt die het dossier en hakt de knoop door. Als je daar niet veel vertrouwen in hebt, moet je naar de rechtbank. Maar voor een keer mag je een toogwijsheid niet onderschatten: beter een slecht akkoord dan een goed proces.