De architect en de controle op de werken

De architect gaat na of de uitvoering overeenstemt met de plannen op basis waarvan je een omgevingsvergunning hebt gekregen.

Hij of zij kijkt er ook op toe dat de aannemer de materialen en uitvoeringswijzen gebruikt ‘volgens de regels van de kunst’ of die in uitvoeringsbeschrijvingen en details zijn vastgelegd. De controletaak van de architect speelt met andere woorden duidelijk in jouw voordeel.

Toch zijn er bouwheren die de controle achterwege willen laten om te besparen op het ereloon van hun architect. Een weinig doordachte beslissing die de bouwheer in kwestie flink zuur kan opbreken. Omdat de controle op de werken een wettelijk verplichte taak is, mag jij ze niet zomaar schrappen. Als je dat toch doet, loop je een serieus risico. Als je de architect verhindert om diens controletaak uit te voeren, en de aannemer maakt fouten tijdens de uitvoering, dan zal je zelf (mee) opdraaien voor de eventuele schade die je door die fouten van de aannemer lijdt.

De architect zal je daar trouwens op wijzen, want als je hem of haar de controle onmogelijk maakt, moet die verplicht een aantal stappen zetten. Hij of zij moet jou informeren over de mogelijke gevolgen. Als je voet bij stuk houdt, moet de architect de gemeentelijke diensten en de provinciale raad van de Orde van Architecten meedelen dat hij of zij diens wettelijke controletaak niet kan opnemen. Dat kan ertoe leiden dat de werken worden stilgelegd. Met dat soort vuur speel je beter niet …

Als jij zelf de aannemer het startbevel geeft voor de werken, moet je meteen ook de architect daarvan op de hoogte brengen, zodat die aan de controletaak kan beginnen. Hoe die controle concreet wordt georganiseerd, kan je desgewenst al vastleggen in het contract met de architect. Je kan bijvoorbeeld een (minimum)aantal werfbezoeken vastleggen, omschrijven met welke frequentie die zullen gebeuren, de manier bepalen waarop de resultaten ervan worden vastgelegd in werfverslagen, ... Zonder dergelijke schriftelijke afspraken wordt verwacht dat de architect regelmatig een rondgang maakt op de werf om de vordering van de werken te evalueren. Zijn of haar aanwezigheid is ook vereist als er bepaalde werken worden uitgevoerd. Dat zijn meer bepaald werken die achteraf niet meer te controleren zijn, die erg belangrijk zijn of die een specifieke technische uitleg vergen.

Werfvergaderingen en verslagen

De controle op de werf gaat normaal gepaard met een werfvergadering. Voor de organisatie daarvan staat in de woningbouw bijna altijd de architect in, maar dat is geen wet van Meden en Perzen. Voor die vergadering worden in principe de volgende personen uitgenodigd: jij als bouwheer, de belangrijkste aannemer, de aannemers die aan het werk zijn, de aannemers van wie werken op het programma staan. Van die werfbijeenkomsten wordt een werfverslag opgemaakt, meestal ook door de architect.

Werfvergaderingen en werfverslagen zijn niet bedoeld als een administratieve last, maar dragen bij tot een goede organisatie van de werf. Bedoeling is dat dankzij dit hulpmiddel de werken tijdig en correct worden uitgevoerd. Vandaar dat er allerlei zaken worden afgesproken of genoteerd, onder andere over nog uit te voeren werken, over de noodzaak van herstellingen indien de aannemer bepaalde zaken fout heeft uitgevoerd, over weerverletdagen, over meer- en minwerken, over een wijziging van de uitvoeringstermijn, ...

Werfvergaderingen en verslagen spelen eens te meer in jouw voordeel. Maak er dan ook gebruik van. De architect zal aangeven tegen wanneer je welke beslissingen over materialen, kleuren, installaties of andere moet nemen om een vlotte vooruitgang te garanderen. Hou daar effectief rekening mee, want problemen met timing hebben dikwijls te maken met laattijdige beslissingen vanwege de bouwheer. Als de uitvoeringstermijn kort is, moet je zoveel mogelijk beslissingen op voorhand treffen om problemen in de planning te vermijden. Bepaalde materialen hebben nu eenmaal een lange leveringstermijn.

Werfverslagen kunnen ook juridisch van pas komen. Ze documenteren immers wat er allemaal is gebeurd en beslist, en vormen bij discussies dan ook een middel om bepaalde zaken te helpen bewijzen. Normaal moeten de werfverslagen door alle aanwezigen worden goedgekeurd. Als er in zo’n verslag zaken staan waarmee jij het pertinent niet eens bent, signaleer je dat dus het best.

Wat als het fout loopt?

Wat kan je doen als je vindt dat de architect zijn of haar controletaak verwaarloost? Als een gesprek niets oplevert, kan je hem of haar schriftelijk aanmanen om het wel goed aan te pakken. Als ook dat niet helpt, kan je een klacht bij de Orde van Architecten indienen. De volgende stappen zijn dat je de architect in gebreke stelt en in het ergste geval de ontbinding van de overeenkomst vraagt. Zorg er wel voor dat je de architect een permanente toegang tot de werf garandeert en hou geen stukken achter die de controletaak van de architect bemoeilijken. De architect zal zijn of haar controles inplannen i.f.v. de voortgang van de werken. Tijdens de ruwbouwfase kan dat bijvoorbeeld wekelijks zijn, nadien eerder per fase van de werken. De wettelijke controle op de uitvoering van de werken betekent niet dat de architect altijd ter plekke moet zijn en alles moet zien. Bij disputen zal de concrete situatie de doorslag geven. Wat mocht je verwachten van de architect? Heeft die zijn taak naar behoren ingevuld?

Een andere vraag die geregeld rijst, is: mag je zelf de aannemer instructies geven op de werf? Er bestaat geen wet die je dat verbiedt, maar aan te bevelen is het zeker niet. Het risico bestaat dat jouw instructies ertoe leiden dat de uitvoering door de aannemer afwijkt van de plannen van de architect, zodat die zijn controle niet meer correct kan uitvoeren. Ook is het allerminst denkbeeldig dat je aanwijzingen een negatieve impact hebben op de veiligheid op de werf of leiden tot stedenbouwkundige overtredingen. Stuk voor stuk zaken die je liever niet op je bord krijgt. In al die gevallen zal de architect je normaal snel terechtwijzen, vermits ook diens aansprakelijkheid in het gedrang kan komen als hij of zij niet reageert.

Diefstal of beschadiging: een compleet ander verhaal

Voor de volledigheid vermelden we nog even dat de controletaak van de architect los staat van zaken als diefstal op de werf of beschadiging van al uitgevoerde werken, bv. buizen voor de vloerverwarming die worden kapot getrapt of sporen van voetstappen in een chape. Dit valt buiten de wettelijke controletaak.